Çocuk adalet sistemi içerisinde yer alan direk veya dolaylı olarak çocuğa dokunan sorunlu alanlarda uyguladığımız ve birçoğu ilk kez ele alınan konulardır. Sadece çocukla çalışmanın yeterli olmadığı bilinmektedir. Bu nedenle çocuğu olumsuz etkileyen sorunları gözlemleyen Vakfımız, bu alanlarda destek bulduğu ölçüde projeler uygulayarak, model üretmeye çalışmaktadır.
Bu projeler çeşitli destek programlarından hibe alınarak hayata geçmiştir.
Türkiye’de yasalarla ihtilaf halinde olan, “suça sürüklenerek çocuk adalet sistemine giren”, istismar edilen ve/ veya istismara tanık olan çocukların haklarının etkin şekilde korunması ve topluma yeniden uyum sağlamaları için çocuklara yönelik adalet sisteminin iyileştirilmesi projesidir. UNİCEF, Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü, Türkiye Barolar Birliği ve Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı’nın taraf olduğu kurumlarca yürütülmüştür.
Proje sonunda Çocuk Koruma Yasası değiştirilmiş ve Denetimli Serbestlik Yasası çıkmıştır.
Ülkemizin de taraf olduğu Uluslararası sözleşmelere göre; her çocuğun “ ihtiyacına uygun ve onu toplumla bütünleşmeye hazırlayacak bilgilendirici, yetenek geliştirici ve mesleki öğrenim sağlayacak eğitim alma hakkı” bulunmaktadır. Buna dayanarak ve “çocuğun üstün yararını” göz önünde bulundurarak;
Proje amaçlarına ulaşmakla birlikte, eğitim alan gençlerin birçoğu bu eğitimden edindikleri sertifika ile iş gücüne katılmıştır.
“Bu proje Dünya Bankası tarafından 1. lik almış ve 25 uzman yerinde ziyarete gelmiştir.”
Bu proje ile bilgi ve beceri gelişimlerini kazanamayan anne-baba- çocuk ve gençlerin sosyal becerilerini arttırmaya destek sağlamak üzere, demokratik yurttaşlık bilincinin gelişmesi ve yarına güvenle bakmalarını sağlayacak haklarının kullandırılması ve yoksulluk sebebiyle suça karışan çocukların rehabilitasyonu ve topluma kazandırılması hedefiyle yola çıkılmıştır.
Aile bireylerinin olumsuz yüklenmelerini tartışabileceği ve danışabileceği bir sosyal mekan sağlanmıştır. Anne ve babaların çocuklarla iletişim kurma ve doğru davranış içinde olma yeteneklerinin artığı, patlayıcı davranışlara karşı beceriler edindikleri gözlemlenmiştir. Aile içi şiddet ve çocuk istismarı konularında önleyici yöntemler algılanmıştır. Kendilerine değer verildiğini algıladıkları, toplumun bireyleri arasında eşitlik bilincinin geliştirildiği düşünülmektedir.
Üç ülke arasında alanda çalışan STK ların yürüttükleri faaliyetleri izlemek, karşılıklı bilgi alış verişi sağlamak ve bu kapsamda kurum ziyaretleri yapılması hedeflenmiştir.
Vakıf adına üç kişinin katılımı ile Avrupa’daki iyi örnek Sivil Toplum Kuruluşları işleyişleri yerinde incelenmiş ve 2 farklı ülkeden STK lar da misafir edilmiştir.
Çocuk haklarının öyküler üzerinden, interaktif yöntemlerle çocuklara öğretilmesi, çocukların aile bireylerine yönelik bilgilendirme kampanyası ile ailelerin sürece dahil edilmesi ve bu yöntem ile konuya yenilikçi bir yaklaşım kazandırılması amaçlanmıştır. Önleyici çalışmalarda sadece çocukla çalışmanın yeterli olmadığı bilinerek aile bireylerinin de hukuksal, sosyal ve psikolojik anlamda bilgilendirilmesi amaçlanmıştır.
Bu doğrultuda mahallede ve gençlik merkezine devam eden çocuklarla öyküler üzerinden 12 atölye çalışması yürütülmüş ve dikkatlerinin çekildiği görülmüştür. Atölyeler ardından davranış değişikliği gözlemlenmiştir. Ayrıca alanda aile bireylerine yönelik bilgilendirme kampanyası olumlu sonuçlar göstermiştir.
Adalet Bakanlığı’nın yaptığı bir açıklamaya göre (2011), cezaevlerinde tutuklu bulunan 4337 tutuklu ve hükümlü kadından 479’u, 0-6 yaş arası çocuklarıyla birlikte kalıyor. Ceza infaz kurumlarında 0-6 yaş arası 500’e yakın çocuğun olduğu tahmin ediliyor. Bu durum ceza infaz kurumlarının yönetimiyle ilgili tüzüğün 0-6 yaş aralığında olan çocukların ceza infaz kurumlarında anneleriyle birlikte kalması konusundaki esnekliğinden kaynaklanıyor. Kadınlara tutukevi sürecinde psikolojik ve sosyal destek sağlama göreviyle yükümlü psikososyal servis ve ceza infaz koruma memurları, kadınların, genç, yetişkin ve anne olarak ihtiyaçlarına karşı yetersiz kalabiliyor.
“Küçük Adımlarla Büyük Oyunlar” projesi bu gerçekten hareketle doğdu. Kadınlar, gençler ve engellilerin eşit fırsatlara sahip olması ve toplumsal hayata aktif katılımı için sivil toplum kuruluşlarına yönelik düzenlenen Sabancı Vakfı Toplumsal Gelişme Hibe Programı kapsamında desteklenen proje cezaevindeki kadınlara, annelere ve çocuklara el uzattı.
Proje kapsamında, kadınlar, genç kızlar, çocuklar ve cezaevi personelini hedef alan faaliyetlerle toplamda 1700 kişiye ulaşılmıştır. Projede, İstanbul, Denizli, Eskişehir, Adana ve Ankara kadın cezaevlerindeki kadınlar, genç kızlar ve çocuklara bir dizi seminer, sanat atölyeleri ve eğitimler aracılığı ile ulaşılırken, personele yönelik toplumsal cinsiyet ve çocuk ihmal&istismarı temelli eğitim ve seminerler verilerek cezaevlerinde kurumsal değişim için adımlar atıldı.
Bu kurumlarda gözetim altındaki anneler ile yanlarında kalan 0-6 yaş arası çocuklar için toplumda farkındalık yaratacak bir belgesel fotoğraf albümü hazırlanmış ve sergiler aracılığı ile toplumla paylaşılmıştır.
Vakıf üye ve gönüllüsü üç fotoğraf sanatçısının zor bir süreçten geçerek hazırladığı albüme ulaşmak için vakıfa ulaşabilirsiniz.
İstanbul ve Ankara illerini kapsayan projenin, kamuoyu ile yasa koyucu ve uygulayıcılarının konuya ilişkin farkındalık kazanmaları ve çocuk hakkı temelli adalet mekanizmasının yerleştirilmesine büyük katkı sağlaması hedeflenmiştir. Bu kapsamda kurumların ve üniversitelerin katılımı ile 3 seminer ve 1 konferans planlanmıştır.
Proje süresince çocuk adalet mekanizmasının farklı aşamalarında yer alan TBMM, Adalet Bakanlığı, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ile çocuk hakları ve çocuk suçluluğu alanında çalışan STK’lar ile yuvarlak masa toplantıları düzenlenerek; biri uluslararası katılımlı, iki seminer gerçekleştirildi. Proje sonuçları kitap olarak yayınlandı ve ilgili kurumlara gönderildi.
Tüm dünyada çocuklara yönelik cinsel istismar vakaları giderek görünür hale geliyor. Tanıdık birisi ya da bir yabancı tarafından aile dışı istismar, çocuk ve erişkin arası cinsel temas vakalarının arasında %30-50’sini oluşturmakta. Kız çocuklarda erkeklere oranla 4 kat daha fazla cinsel istismar görülüyor. Özellikle son yıllarda medyadaki görünürlüğün de etkisi ile çocuklara yönelik cinsel istismar suçları adli mercilere sıkça yansımaktadır. Bu verilerden hareketle yola çıkan proje, adli sistemde görev alan uzmanların, cinsel istismar mağduru çocuklarla görüşme yapma becerilerini artırmayı ve bu görüşmeleri belli standartlarda raporlayabilmelerini hedeflemiştir.
Adli sistemdeki önemli bir açığı gidermesi beklenen bu sertifikalı eğitime İstanbul ve Ankara’da görev yapan 50 adli sistem uzmanı katıldı. Eğitim, 4 gün süresince Amerikalı uzman Sherry Narodick ve İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayşen Ufuk Sezgin tarafından verildi.
Proje kapsamında kadın ceza infaz kurumlarında çalışmalar yürütülmüştür. Ankara, İzmir, Adana ve Denizli illerinde bulunan kadın ceza infaz kurumlarının, kadın sivil toplum örgütleri ve kadın sığınmaevleri ile ilişkilerini güçlendirmek ve tahliye olan kadınların uygun kurumlara yönlendirilmesini sağlamak projenin ana hedefidir.
Proje Sabancı Üniversitesi Mor Sertifika Birimi ve KAMER Vakfı işbirliği ile sürdürülmüştür.
Annesi cezaevinde bulunan çocuklara dair kamuoyunda ve sivil toplum örgütleri arasında farkındalık yaratmayı, bu grubun görünürlüğünü artırmayı, çocukların ve ailelerin yaşadıkları psiko-sosyal sorunlara çözüm yolları sunmayı, Adalet Bakanlığı, meslek örgütleri, çocuk hakları alanında çalışan ilgili sivil toplum örgütleri ve basını bu grubun ihtiyaçlarına yönelik bilgilendirilmeyi ve sonrasında yeni politikalar üretilmesine katkı sağlamayı hedeflemiştir.
Türkiye Çocuklara Yeniden Özgürlük Vakfı (TCYOV) yürütücülüğü, Children of Prisoners Europe (COPE) ile Türkiye Korunmaya Muhtaç Çocuklar Vakfı (KORUNCUK) ortaklığı, Öğretmen Akademisi Vakfı (ÖRAV) ile İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Sosyal Hizmet Bölümü iştiraki ve T.C. Adalet Bakanlığı onayı ile yürütülen proje kapsamında, Avrupa Birliği’ndeki örnek çalışmalar ziyaret edilmiş, mahpus anne-babalar ve cezaevlerindeki personelle çalışmalar yürütülmüş, öğretmenlerin konuyla ilgili bilgi sahibi olması sağlanmış, kamuoyunda konuya ilişkin farkındalık oluşturulmuş ve danışma kurulu ile konunun savunu çalışmaları üstlenilmiştir.
2014 tarihi itibariyle Türkiye’de, sekiz farklı ilde yer alan kadın ceza infaz kurumlarında 500 dolayında 0-6 yaş arasında çocuk bulunuyor. Söz konusu çocuklar en temel gelişim süreçlerini cezaevi koşullarında geçirmekte ve her türlü suç profiline tanıklık etmektedir. Çocukların bu dönemde maruz kaldıkları sosyal, ailesel ve çevresel faktörler, yaşamlarının ergenlik, gençlik ve sonraki dönemlerini de etkilediği bilinmektedir. Çocukların bu dönemi en az zararla geçirmeleri ve ileride topluma kazandırılabilmeleri, ceza evinde yaşadıkları şartlara, aldıkları eğitime ve birlikte kaldıkları annelerinin bilgi ve bilinç seviyelerinin artmasına bağlıdır. Amacımız bu çocukların dışarıdaki yaşıtları ile eşdeğer bir eğitim şansına sahip olmalarını sağlamak, konuya dikkat çekmek, toplumumuzda konuyla ilgili farkındalık yaratmak, söz konusu çocukların cezaevindeki fiziki koşullarını iyileştirmektir.
Gelecekte toplumun birer bireyi olacak çocukların dışarıdaki çocuklar ile eşit eğitim haklarına sahip olması gerektiği gerçeğinden yola çıkarak cezaevlerindeki mevcut kreş/anaokullarının fiziksel koşullarının iyileştirilmesi ve olmayan kadın cezaevlerinde kreş/anaokulu inşa edilmesi için çalışmalarımıza devam etmekteyiz.
Adalet Bakanlığı’nın işbirliği ve kişi/kurum/sponsor destekleri ile 2016 yılında Bakırköy Kadın Cezaevi’nde bulunan 76 çocuğa eksiksiz bir kreş/anaokulu ortamı oluşturarak, Milli Eğitim Bakanlığı’nın görevlendirdiği öğretmenler ile öğrenip gelişebilecekleri özgür bir yaşam alanı yarattık. Kum havuzu, bisiklet parkuru, oyun parkı ve çocukların doğa ile tanışmalarını sağlamak için çeşitli bitkilerin bulunduğu bir bahçe ile donatılan bu anaokulunda açık alanda da ders yapılabilmektedir.
[1] Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü verileri.